Biało-czerwono-biała flaga w historii Białorusi

Prawie każdy obywatel Rzeczypospolitej Polskiej wie jak wielkie zmiany następują teraz na Białorusi, których symbolem jest biało-czerwono-biała flaga, natomiast nie każdy wie co ona oznacza. Tak samo niemal każdy Polak wie o wojnie domowej w Rosji 1918-1921, tym bardziej, że Polacy brali w niej udział. Natomiast współcześni Polacy kompletnie nic nie mogą powiedzieć odnośnie wydarzeń w tym czasie na Białorusi.

Po wybuchu Rewolucji Lutowej w imperium Rosyjskim na Białorusi również pojawiły się rewolucyjne władze. Powstawały pytania o granice, dyplomatyczne stosunki, niezależną walutę i oczywiście o symbole państwowe. W lutym 1917 roku białoruskie społeczności zwróciły się do znanego architekta Klaudiusza Duż-Duszewskiego z prośbą o stworzenie flagi Białorusi. Powstało kilka szkiców flagi, z których wybrano kolorystykę, najbardziej odpowiednią z punktu widzenia historii, biało-czerwono-białą.

Po raz pierwszy biało-czerwono-białą flagę podniesiono 25 marca 1917 roku w Mińsku na zjeździe białoruskich wspólnot narodowych i organizacji politycznych. Po zawarciu pokojowego rozejmu w Brześciu 9 marca 1918 roku Białoruska Rada ogłosiła stworzenie Białoruskiej Republiki Narodowej na terytorium Białorusi. Białoruska Republika Narodowa przyjęła biało-czerwono-białą flagę, jako oficjalny sztandar nowego suwerennego państwa.

Warto dodać że „de jure” niepodłegłość BRN uznała Bułgaria, Czechosłowacja, Łotwa, Litwa i też Turcja, natomiast „de facto” BRN uznała Ukraina, Finlandia i Estonia. W wyniku bolszewckiej ofensywy w 1918 r. w Smoleńsku 1 stycznia 1919 r. powołano Radziecką Socjalistyczną Republikę Białorusi. Natomiast Rada Białoruskiej Narodowej Republiki powróciła do Mińska dopiero w sierpniu 1919 r. Odrazu po wkroczeniu do Mińska sojuszniczego Wojska Polskiego. Biało-czerwoną-białą fłagę można było ponownie zobaczyć na ulicach Mińsku, oprócz jej wisiały także polskie fłagi.

Nie malą rolę w historii Białorusi, w tym historii używania biało-czerwono-białej flagi odegrał kontrowersyjny wojskowy, dowódca Armii Ochotniczej w składzie Wojsksa Polskiego generał Stanisław Bułak-Bałachowicz. Oddział pod jego kierownictwem składał się w 75% z Białorusinów. Korzystając z symboli starożytnych Wielkiego Księstwa Litewskiego na czpkach mieli herb „Pagoń” i biało-czerwoną-białą flagę.

Rok 1920 jest znany z niesamowitych i niespodzianych wydarzeń na polsko-bolszewickim froncie. Poza tym rozmaite stronnictwa biły się o władzę na Białorusi. Należy zaznaczyć, iż już od czerwca 1920 roku oddziały S. Bułak-Bałachowicza aktywnie uczestniczyly w wojnie polsko-bolszewickiej po stronie Polski, używając tej fłagi jako sztandaru wojskowego.

7 listopada 1920 r. na poludniu Białorusi, w mieście Turow podniesiono biało-czerwono-białą flagę, odbyła się defilada i nabożeństwo za wojsko Bułak-Bałachowicza z udziałem członków Białoruskiego Komitetu Politycznego oraz słynnego polityka tych czasów – Wiktora Sawinkowa.

Faktyczne przez cały okres pażdziernika I początku grudnia na Białorusi rządził pro-polsko nastawiony generał Bułak-Bałachowicz i nieliczni powstańcy, którzy używali biało-czerwono-bialej flagi jako choragwi wojskowej. Wśród nich najbardziej wiadoczni byli bojownicy ze Słucku. W listopadzie 1920 r. polska administracja wojskowa przekazała władzę Komitetowi Białoruskiemu. Podłoże słuckiego powstania było antysowieckie. Białoruska brygada strzelecka prowadziła walki, które trwaly od listopada do końca grudnia 1920 r. W powstaniu uczestniczeli wszyscy mieszkańcy słuckiego powiatu i na początku mieli olbrzymie sukcesy. Jednak powstańcy walczyli w osamotnieniu, otrzymując jedynie ze strony oddziałów Bułak-Bałachowicza niewielkie wsparcie. Zostało stłumione przez coraz przez przeważające siły bolszewików, niestety nie otrzymując pomocy ze strony II Rzeczypospolitej.

Także można przypomnieć, że biało-czerwono-biała flaga i herb „Pagoń” miały status oficjalnych symboli Republiki Białorusi w latach 1991 – 1995. Przede wszystkim tej flagi używano już podczas „pierestrojki” jako symboliczny i wyraźny sprzeciw wobec systemu komunistycznego. Zazwyczaj z tej flagi korzystał Białoruski Front Narodowy (BFN) pod kierownictwem Zianona Pozniaka i inne ruchy konserwatywne i patriotyczne. Oprócz nich tymi symbolami posługiwał się, umiarkowany, natomiast bardzo znany i popularny polityk – Stanisław Szuszkiewicz. Wykonywał obowiązki prezydenta Republiki Białoruś w latach 1991-1994 r. Za czasu jego rządów na Białorusi była wprowadzona „dekomunizacja” choć realizowana była w słabym tempie. Białoruscy żołnierze z dumą nosili szewrony biało-czerwono-białej flagi na mundurze. Władza, dyplomaci i sportowcy też występowali pod tą flagą.

Warto podkreślić że triumf biało-czerwono-białej flagi i patriotyzmu raptownie zakończył się w 1995 roku, w momencie referendum ogłoszonego przez nowego prezydenta Republiki Białorusi – Aleksandra Lukaszenkę. Jednak niebezpieczne zjawiska dla narodowych ruchów na Białorusi powstały już w 1994 roku. Akurat w 1994 roku odbyły się wybory na urząd prezydenta Białorusi, gdzie Łukaszenko otrzymał 44% głosów pokonał kandydata Wiaczesława Kiebicza (zwolennika dziwniej ideologii) i konserwatywnego kandydata (katolika) Zianona Pazniaka.

Należy wspomnieć, iż Łukaszenko złożył przysięgę na biało-czerwono-białą flagę, mówiąc językiem białoruskim. Wkrótce Łukaszewnko wykonał reformy, które pozwoliły mu uzyskać silną pozycję prezydenta w rządzie. Później rozkazem prezydenta w 1995 roku biało-czerwono-biała flaga została zniesiona, natomiast zatwierdzona stara sowiecka kolorystyka – czerwono-zielona.

Łukaszenko skierował politykę na „integrację z Federacją Rosyjską”, w podręcznikach pojawiła się polonofobska retoryka i określenie armii radzieckiej jako „wyzwolicielskiej”, podobnie jak w Rosji. Większość lewicy ówczesnej wspierała Aleksandra Łukaszenkę.

Wraz ze wzrostem nastrojów patriotycznych i antyrządowych biało-czerwono-biała flaga stała się symbolem sprzeciwu. Ale w latach 1995-2015 społeczeństwo wielokrotnie próbowało w jakiś sposób legitymizować użycie biało-czerwono-białej flagi, aby nadać jej jakiś oficjalny status. W szczególności próbowano nadać fladze status „niematerialnej wartości kulturowej i historycznej”. Od 2020 roku flaga jest używana podczas wystąpień przedstawicieli opozycji, którzy opowiadają się za zmianą włądzy na Białorusi.

Przez fakt, że flagi biało-czerwono-białej czasami używają też lewicowi opozycjoniści, staje się  ona powszechnym symbolem narodowych i patriotycznych sił na Białorusi.

Warto podkreślić, że Białorusini manifestujący z biało-czerwono-białą flagą aspirują do „ogółnej europejskej rodziny” mając na uwadze europejską cywilizację lacińską. Bez przesady, prawie każdy dzisiejszy Białorusin, rozumiejący co dzieje się dziś na świecie, dąży do zbliżenia z braterską Rzeczpospolitą Polską.

Antoni Czeliuskin