[divider]

Baltazar Gracjan, „Brewiarz Dyplomatyczny”, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 204

Gracjan autor „Brewiarza Dyplomatycznego” hiszpański XVII wieczny zakonnik – jezuita, filozof, kaznodzieja, moralista. Brewiarz składa się z 300 maksym, np. Maksyma 7 brzmi: „Wystrzegaj się tryumfów nad zwierzchnikiem”. Po sentencji następuje rozwinięcie myśli autora. ilustruje to przytoczony fragment: „Wszelkie wywyższanie się jest obrzydliwe, lecz wynoszenie się poddanego ponad swego władcę to obłęd, który wiedzie do zguby. Człowiek zręczny kryje swe normalne przymioty, tak jak skromna kobieta osłania piękność szatą niewyszukaną”.

Uzupełnieniem rozważań są przypisy, gdzie autor przytacza źródła – dzieła innych autorów, potwierdzające słuszność – zasadność tak sformułowanej maksymy.

Przytoczona wyżej maksyma sprawdza się w każdym czasie i wszystkich okolicznościach. Nie straciła nic na aktualności i dzisiaj, chociaż nie będziemy odnosić jej do „władcy”, wystarczy o niej pamiętać w zwykłych relacjach zawodowych, a szczególnie biurokratycznych. Przy dzisiejszym „baronie demokracji” niegdysiejszy król, czy nawet cesarz, to przysłowiowy pikuś.

Książkę kończą dwa krótkie rozdziały mające charakter wyboru cytatów. Pierwszy to „Rekapitulacja zasad postępowania” oraz „Maksymy niektórych władców i wielkich ludzi”. Z maksym władców postaram się dokonać wyboru na rzecz potrzeb zakładki MYŚLI, którą polecam i zachęcam do zamieszczania własnych.

Brewiarz nie jest lekturą do przeczytania lecz czytywania. Powinna zawsze znajdować się w zasięgu ręki.

[divider]

Krzysztof Jezierski „Świetność i zmierzch cywilizacji w Europie”, Wydawnictwo Fraktal, Bobrowniki 2012

Cywilizacja europejska powstała na chrześcijańskich fundamentach ideowych. Ponieważ wschodnia część Europy w czasie istotnym dla kształtowania się jej ideowo-kulturowego oblicza znajdowała się pod dominacją islamską, dlatego o jej kształcie cywilizacyjnym zadecydował przede wszystkim łaciński filar chrześcijaństwa. Czy po zrzuceniu jarzma islamu, a ostatnio komunizmu, „bizantyjska” część Europy będzie wywierać wpływ na cywilizacyjne oblicze całości? Jeżeli Europa chrześcijańska przetrwa, to tak. Jest to jednak dłuższa perspektywa czasowa i jeden warunek – wybicie się na samodzielność.

         Autor książki „Świetność i zmierz cywilizacji w Europie” nie daje w kwestii przyszłości Europy jakiejkolwiek odpowiedzi. Jego wizja „fraktalizmu” to niebotyczny absurd, porównywalny do komun hippisów. Na szczęście wizje autora to jedynie kilka ostatnich stron wspaniałej pracy.

Rzadko spotykane ujęcie historii Europy przez pryzmat kultury społeczno-politycznej. Sięga najstarszych znanych nauce dziejów, co znacznie odbiega od przyjętych standardów: trochę starożytnej (tej najnowszej) Gracji i Rzymu, „okraszonej” piramidami starożytnego Egiptu. Czytając książkę Krzysztofa Jezierskiego porządkujemy swoją wiedzę na temat chronologii dziejów Europy, oczywiście w wymiarze kulturowym.

         Najczęściej studiując historię zwracamy uwagę na wydarzenia typu Grunwald czy Waterloo, ale to nie one mówiły, w którym miejscu historii i polityki się znajdujemy. Vide dzieje Polski. Wiktoria Wiedeńska, największa chwała polskiego oręża, odnotowana w dziejach, miała miejsce w sytuacji agonalnego stanu polskiego państwa. Czego nikt nie był świadomy!

         Jest to praca o charakterze popularno-naukowym i jest to jej zdecydowana zaleta, ponieważ nadmiar detali nie „zaciemnia obrazu”. Polecam przeczytać ją dwa razy, po to, żeby po pierwsze poznać fakty, a dopiero przy drugim czytaniu dokonać własnych analiz.

[divider]

Elżbieta Cherezińska, „GRA W KOŚCI”, Wyd. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2010.

Powieść historyczna nie jest z całą pewnością  wynalazkiem Elżbiety Cherezińskiej, ale jednak coś specyficznego i oryginalnego autorka nam oferuje. Jest to próba rekonstrukcji zdarzeń, których najistotniejsze fragmenty, ale tylko fragmenty, ówcześni „dokumentaliści” postanowili przekazać potomności. Intencją autorki nie jest tworzenie własnego świata historycznego, podpierając się historyczną faktografią, ale dopisanie tego, co musiało mieć miejsce, a zostało pominięte przez klasztornych kronikarzy, taka  „literacka archeologia”.

Archeolog na podstawie kilku fragmentów naczynia odtwarza je, nadając mu kształt i  wielkość. Podobnie czyni Elżbieta Cherezińska, rekonstruuje obraz epoki w oparciu o kronikarskie zapiski, podające chronologię zdarzeń, konflikty oraz sposoby, w jaki były rozwiązywane, mówiące przez to bardzo wiele o konstrukcji psychicznej głównych bohaterów i relacjach międzyludzkich, dla tego czasu właściwych. Autorka dokonała daleko idącej rekonstrukcji historyczno-politycznej. To jest główny atut tej książki, minusem  natomiast pozostaje warstwa psychologiczna. Zbyt wiele zachowań nosi wyraźne znamiona współczesności, niekiedy z żargonem włącznie.

Świetna metoda poznawania historii dla „hobbystów”, nie „mających serca” do „ciężkich” prac o charakterze stricte naukowym. Po te ostatnie sięgają specjaliści, a tym szukającym w literaturze bardziej rozrywki Elżbieta Cherezińska oferuje jedno i drugie. Dobrą rozrywkę i sporą dawkę wiedzy, podaną w „przyswajalnej” formie.

„Gra w kości” to opis czterech lat panowania Bolesława Chrobrego, ściśle związanych z osobą Św. Wojciecha i Zjazdem w Gnieźnie. Był to bardzo ważny czas dla Polski, która z szeregu słowiańskiej „mnogości” wybiła się na pozycję lokalnego lidera. Była to zasługa nieprzeciętnej osobowości Bolesława Chrobrego, któremu pomogły okoliczności. W życiu przeważnie tak jest, że „odważnym szczęście sprzyja”.

[divider]

Edward Potkowski, „Templariusze, Krzyżacy i inne zakony rycerskie”, Wyd.: Bellona, Warszawa.

Temat bardzo poczytny i mocno eksploatowany. Nie ma się czemu dziwić, skoro zakony rycerskie, a szczególnie ich geneza, w nierozerwalny sposób związane są z wyprawami krzyżowymi. Uczestniczyła w nich cała chrześcijańska Europa. Ten fragment historii Europy jest wspólny dla wszystkich jej podmiotów, jak żaden inny.

Książka Edwarda Potkowskiego jest bardzo ogólnym omówieniem zagadnień wypraw krzyżowych, Królestwa Jerozolimy i powstałych w tym czasie zakonów rycerskich. Zakony pokazane są na ogólnym tle dziejów „państwa łacinników” na Bliskim Wschodzie.

Autor nie zagłębia się w szczegóły. Bardzo ogólnie pokazuje dzieje poszczególnych zakonów, okoliczności ich powstania, specyfikę organizacyjną, powiązania z Europą, jak również  ich dzieje po upadku Królestwa.

Czwarty rozdział książki poświęcony jest  najstarszym orderom europejskim, jak np. Orderowi Podwiązki, czy Złotego Runa, a także genealogii orderów późniejszych, z polskimi włącznie.

Jest to książka dla tzw. przeciętnego odbiorcy, a nie znawcy zagadnienia. Ten jej powierzchowny charakter ma bardzo cenną wartość właśnie dla czytelnika – amatora, a nie zawodowego historyka, pozwala zrozumieć istotę problemów bliskowschodnich. Zmieniły się czasy, podmioty polityczne, wizja świata,  pozostał natomiast jeden i ten sam punkt odniesienia – islam.

[divider]

Richard Butterwick (redakcja), „Rozkwit i upadek I Rzeczypospolitej”, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2010, Tytuł oryginalny: The Polish- Lithuanian Monarchy In European Context, c. 1500-1795.

Nie nowa to książka, na którą natknąłem się szukając czegoś na pułkach domowej biblioteki i gdyby nie nazwisko Richarda Butterwicka, pewnie nie pokusiłbym się o jej przeczytanie, odkładając tę przyjemność na kolejne lata. Po lekturze „Polska Rewolucja a Kościół katolicki” tegoż autora, nabrałem do niego wiele szacunku, a właściwie uznania dla jego doskonałej znajomości epoki stanisławowskiej.

„Rozkwit i upadek I Rzeczypospolitej” jest zbiorem referatów wygłoszonych na konferencji naukowej, jaka odbyła się na Queen’s University w Belfaście w 1999 roku. R. Butterwick opatrzył ten tom przedmową i wprowadzeniem oraz zamieścił ostatni, z 10 referatów „Oświecona monarchia Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764-1795).

Za omówienie tej książki wystarczą tytuły wygłoszonych referatów, znamienitych polskich i zagranicznych historyków: „Monarchia polsko-litewska w kontekście międzynarodowym” – R.J.W. Evans; „Rozwój monarchii w Europie Zachodniej od XVI do XVIII wieku” – I. Green; „Kształtowanie się monarchii polsko-litewskiej w XVI wieku” – A. Bues; „Wielkie Księstwo Litewskie i wielcy książęta litewscy w XVI wieku: refleksje nad litewskim narodem politycznym i unią lubelską” – J. Kaupiene; „Szlachta, mieszczaństwo i monarchia w Rzeczypospolitej Obojga Narodów: przypadek miast Prus Królewskich w latach 1454 – 1772/1795” – K. Friedrich; „Polskie poglądy na monarchie europejskie” – A. Grześkowiak-Krwawicz; „Szlachta i monarchia: refleksje nad zmaganiami inter maiestatem ac libertatem” – J. Łukowski; „Pełen uniżoności brak szacunku: problem władzy królewskiej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów za panowania Wazów, 1587-1668” – R. I. Frost; „Funkcjonowanie monarchii za panowania elektorów saskich, 1697-1763” – M. Markiewicz.

[divider]

Praca zbiorowa pod red.: Piotra Boronia, Michała Daszczyszaka, Mariusza Jabłońskiego, Michała Kozioła; „Czas upadku czas postępu – okres stanisławowski 1764-1795”; Wydano w ramach projektu „Strażnica Pamięci” pod patronatem Prezydenta Miasta Krakowa Jacka Majchrowskiego i Rady Miasta Krakowa; Kraków 2014

Środowisko krakowskie, w bardzo szerokim rozumieniu, postanowiło przywrócić pamięci współczesnych wydarzenie z przed 250 lat, jakim była koronacja Stanisława Augusta Poniatowskiego na króla Polski. Jest to szczególnie godne odnotowania zważywszy na fakt, iż nie miała ona miejsca, w uświęconym wielowiekową tradycją, Krakowie. Dwie krakowskie organizacje: Małopolskie Centrum Edukacji „MEC”, któremu prezesuje członek Konfederacji Spiskiej dr Michał Daszczyszak, oraz Centrum Młodzieży im. dr Henryka Jordana w Krakowie, dzięki wsparciu Prezydenta Jacka Majchrowskiego i Rady Miasta, wydały pracę zbiorową poświęconą Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i ważniejszym epizodom z okresu jego trzydziestoletniego panowania.

Jest to zbiór 20 artykułów i opracowań ukazujących epokę i warunki w jakich przyszło ostatniemu polskiemu monarsze sprawować władzę. Wszystkie teksty są bardzo ciekawe, ja zwróciłem szczególną uwagę na te, które w moim przekonaniu w pierwszej kolejności dedykowane są monarchistom.

Lekturę tej książki rozpocząłem od artykułu naszego konfederackiego kolegi z Krakowa – Dominika Galasa „Polski ceremoniał koronacyjny na tle koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego”. Ceremonia koronacji wiele mówi o samej instytucji władzy królewskiej w państwie. Fakt koronacji, który w czasach nam współczesnych stał się bardziej czynnością symboliczną, w początkach polskiej państwowości miała bardzo silną wymowę religijną, a szczególnie polityczną w ujęciu międzynarodowym. Pozycja polityczna i uwarunkowania hierarchiczno-religijne nie każdemu średniowiecznemu władcy pozwalały na „założenie korony”.

Polecam także dwa dalsze teksty: Marcina Gadochy „Konfederacja barska – dylematy konfederatów – dylematy króla” oraz Jarosława Stolickiego „Dylematy Targowicy”. Dwie rebelie odwołujące się do tych samych szlacheckich praw, wolności i religii, wywołane z różnych powodów, ale bazujące na tej samej republikańsko-anarchistycznej ustrojowej osnowie spięły klamrą okres rządów Stanisława Augusta i dopełniły dzieła zniszczenia państwa.

[divider]

Książę Hans Adam II von Liechtenstein, „Państwo w trzecim tysiącleciu”, Wydawnictwo AA, Kraków.

Polskie wydanie książki „Der Staat im dritten Jahrtausend” Księcia Liechtensteinu Jana Adama II, ukazało się nakładem krakowskiej oficyny Wydawnictwo AA.

Jest to rzecz o społeczeństwie i państwie napisana przez menadżera. Tak krótko możemy scharakteryzować, niezależnie od wykształcenia, zainteresowań a następnie sprawowanej funkcji państwowej, postać Księcia Liechtensteinu. Widzimy również menadżerski charakter Księcia w podejściu do obowiązków głowy państwa. Dlatego też, nie powinna dziwić Jego wizja władzy nakreślona w tej pracy.

Dla lepszego zrozumienia istoty współczesnego społeczeństwa Książę Jan Adam II cofa się bardzo głęboko wstecz. Pokazuje rozwój społeczeństwa od najdawniejszych czasów, czyli od wspólnot plemiennych.

Książka ta powinna stać się lekturą nie tylko dla  „ludzi z branży” – naukowców, studentów, znawców przedmiotu. To kompendium wiedzy o społeczeństwie i państwie dla każdego polityka, działacza samorządowego, czy społecznego. W Polsce takiej wiedzy brakuje, szczególnie w tych kręgach, które zwykliśmy określać mianem przedstawicielskich.

Na szczególną uwagę prawników-konstytucjonalistów zasługuje suplement w postaci projektu uniwersalnej konstytucji. Cenna rzecz dla środowiska polskich monarchistów, w których niezależnie od orientacji, dyskutuje się nad zagadnieniem przyszłej konstytucji dla Polski jako monarchii.

Treść tej książki, a przede wszystkim poglądy Autora, przybliża nam wywiad z Jego Książęcą Wysokością zamieszczony na naszych stronach.

Książka jest do nabycia w księgarni Religijna.pl, kontakt przez stronę: www.religijna.pl

[divider]

Theo Aronson, „Zwaśnieni monarchowie”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014, Wydanie drugie, uzupełnione.

I wojna światowa dopełniła tego, czego nie udało się dokonać siłom postępu w okresie Rewolucji francuskiej, obaliła porządek monarchiczny w Europie. Książka Aronsona pokazuje nam ostanie lata tego porządku i okres wojny, którego bohaterami jest dwunastu monarchów. Dla niektórych z nich to nie tylko zmierzch panowania, ale koniec historycznej ciągłości i kilkusetletniej tradycji.

Jest to kolejna pozycja z serii lektur obowiązkowych dla monarchisty. Doskonale koresponduje z książką niżej polecaną „Królewskie rody Europy”, dla której „Zwaśnieni monarchowie” mogliby być tomem pierwszym, ukazującym świat monarchii na przełomie wieków.

Lektura tych obu książek ukazuje nam, jak zmieniła się świadomość europejskiego społeczeństwa. W jakim obszarze polityczno-społecznej akceptacji mogą poruszać się współcześni monarchiści. Wielu z nas formułuje pod adresem monarchii postulaty, których realności i społecznego przyzwolenia nie jesteśmy pewni. Monarchizm, tak jak każda inna idea musi uwzględniać odczucia społeczne, niezależnie od tego czy uznamy je za właściwe, czy nie. Ówcześni monarchowie, wdając się w tę wielką europejską „awanturę” nie byli świadomi przeobrażeń społecznych jakie wywoła. A zostały one wykorzystane, żeby tych najbardziej znaczących dla systemu pozbawić władzy.

Jak potoczyły się losy 12 głównych bohaterów, dowiemy się z lektury tej książki.

[divider]

Richard Butterwick „Polska Rewolucja a Kościół katolicki” 1788 – 1792. Wyd. ARCANA, Kraków 2012.

Książka angielskiego historyka, wykładowcy historii Polski na University College London, jest najpełniejszym obrazem ówczesnej polskiej politycznej i społecznej rzeczywistości. Powinna się stać obowiązkową lekturą nie tylko dla historyków. Nie sposób zrozumieć dziejów naszego Kraju, a szczególnie przyczyn jego upadku, nie mając wiedzy na temat organizacji państwa, systemu politycznego, społecznego i gospodarczego okresu I Rzeczpospolitej. Lektura tej książki tę wiedzę daje. Richard Butterwick koncentruje się w swojej pracy na okresie Sejmu Wielkiego, ale przez swoją drobiazgową analizę społeczeństwa i elit ówczesnej Polski, ukazuje mentalność i sposób myślenia  Polaków, jaki był charakterystyczny dla całego czasu doby elekcyjnej.

Uczestnicząc w dyskusji historycznej, dotyczącej dowolnego jej okresu, powinniśmy w pierwszej kolejności zapytać prelegenta czy czytał „Polską Rewolucję. Bez tej lektury mówca nie jest w stanie wiernie oddać istoty epoki, a w szczególności sposobu myślenia jej elit.

[divider]

Peter Conradi „Miłościwie nam panujący ….” „Królewskie rody Europy”. Wyd. Świat Książki, Warszawa 2013.

Znany brytyjski dziennikarz specjalizujący się m.in. w zagadnieniach „royal” współczesnej Europy. Specjalność dziennikarska występująca w wielu krajach, nie tylko tych monarchicznych. Francuskie pismo „Paris Match” czy niemieckie „Bunte” zbudowały swoją pozycję na rynku i podtrzymują swoje istnienie dzięki działom „royals”. Nie są to jedyne pisma podejmujące tę tematykę. Większość kolorowych periodyków „republikańskiej Europy” egzystuje dzięki kolorowym zdjęciom z tej „gorszej” monarchicznej części Europy.
Conradi pokazuje szarą rzeczywistość europejskich domów panujących i to jest największą zaletą jego książki. Monarchowie to najczęściej zwykli ludzie, będący istotną częścią systemów politycznych w swoich krajach. Ich pozycja wynikająca z zapisu konstytucyjnego jest bardzo różna. To można uznać za marginalne, czy wręcz nieistotne. Liczy się stosunek społeczeństwa do ich domu panującego, a to jest niezmienne we wszystkich krajach. Jest to bardzo wielka akceptacja, osiągająca poziom społecznego uwielbienia. Dlatego też, kiedy w niektórych krajach skład parlamentu uniemożliwia powstanie rządu przez kilka miesięcy lub nawet lat, nikt nie robi z tego żadnego problemu. Jest przecież król, względnie królowa, a kto jest premierem nie ma takiego znaczenia. Chociaż „de iure” to premier sprawuje władzę a monarcha „tylko” panuje.
Ten prozaiczny świat królewskich rodów europejskich opisuje Peter Conradi, z wielka swadą a zarazem rzetelnością.