Unia Lubelska 1569 roku była ostatnim akordem w ciągnących się prawie dwa wieki relacjach polsko – litewskich opartych na unii personalnej. Unia Krewska z 1385 roku na mocy której Władysław Jagiełło stał się mężem królowej Jadwigi, a tym samym królem Polski i władcą Wielkiego Księstwa Litewskiego, de facto przewidywała wcielenie Litwy do Polski, ale w praktyce były to dwa niezależne państwa. Pozycja Korony Polskiej była znacznie większa od książęcego tytułu, stąd też politycznie na arenie międzynarodowej związek tych dwóch państw reprezentowała Polska. Po śmieci księcia Witolda Litwa straciła zupełnie międzynarodową podmiotowość.
Taki stan prawy trwał by pewnie przez następne wieki, a oba państwa integrowałyby się w sposób naturalny, gdyby nie wygaśnięcie dynastii Jagiellonów. Ostatni z jagiellońskich władców Zygmunt August dobiegając swoich dnie bez męskiego potomka musiał poszukać rozwiązania pozwalającego na dalsze funkcjonowanie Polski i Litwy, kiedy nie będzie ich już łączyć osoba wspólnego władcy. Rozwiązaniem tym była federacją dwóch państw i powstanie nowego pod nazwą Rzeczpospolita Obojga Narodów, tym była Unia Lubelska. Postanowiono nie wyznaczać nowej dynastii, lecz dokonywać każdorazowo nowego króla dla tego związku. Na ile było to słuszne rozwiązanie, jest to zupełnie inne zagadnienie.
Unia personalna Polski z Litwą, a następnie unia federacyjna były wydarzenie politycznym dużej wagi dla obu tych państwa, ale i dla dziejów Europy i świata. W Europie Środkowej powstała siła polityczna, która na długie wieki chroniła Europę przed konfliktami Wschodu z Zachodem. Unia załamała ekspansję Niemiec na Wschód i zdecydowanie hamowała ekspansję Rosji na Zachód. Rzeczpospolita była główną siłą powstrzymującą
Mając na względzie fakt doniosłości tego historycznego wydarzenia, obchody rocznicy upamiętniającej były w Polsce nad wyraz skromne, a na Litwie chyba w ogóle nie organizowane. Obojętnie jak unia będzie w Polsce widziana i oceniana, to Litwa zawdzięcza jej narodowe przetrwanie. Gdyby nie unia z Polską Litwa jako państwo istniałaby może 100 – 150 lat. Z czasem jej zachodnie posiadłości stałyby się polskimi województwami, a wschodnie rosyjskimi guberniami.
Polskie obchody 450 lecia Unii Lubelskiej skoncentrowały się w Lublinie i przybrały charakter państwowy niższej rangi. W kulminacyjnym momencie obchodów, podczas składania wieńców przez Pomnikiem Unii w uroczystości udział wzięła polska delegacja rządowa z premierem Mateuszem Morawieckim na czele, a towarzyszyli mu marszałkowie Sejmu i Senatu. Delegacji innych państw, w tym składowych dawnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów, przewodniczyli dostojnicy niższego szczebla.
Udział w obchodach 450 rocznicy Unii Lubelskiej zaznaczyli polscy monarchiści. Ulicami miasta Lublina, przed pomnik Unii przeszedł pochód monarchistów przybyłych z różnych stron Polski. Najliczniejsza była oczywiście delegacja lubelska, ale w tym gronie znaleźli się monarchiści z Warszawy, Głogowa, Jasła, Tarnowa, Wrocławia.
Młodym lubelskim monarchistom należą się słowa uznania za to odważne przedsięwzięcie. Monarchizm w Polsce nie jest zjawiskiem znanym i popularnym, najważniejsze, że zrobiono ten krok, żeby był widoczny również na polskich ulicach.
Jan Lech Skowera
